Wist je dat stress of trauma effect heeft op je lijf?
Veel mensen denken bij trauma en stress vooral aan mentale of emotionele problemen. Maar wist je dat ze ook diepe sporen achterlaten in het lichaam? Het is geen toeval dat je met veel stress last krijgt van hoofdpijn, een gespannen nek, rugpijn of zelfs chronische spannings- of pijnklachten. Maar hoe kom komt het dat stress, spanning en trauma effect hebben op je lijf én belangrijker, hoe kom je ervan af?
Fight-or-flight of de overlevingsstand
Wanneer je een stressvolle of traumatische ervaring meemaakt, reageert je lichaam direct. Je zenuwstelsel – en met name je autonome zenuwstelsel – speelt hier een grote rol in. Dit systeem regelt onbewuste lichaamsfuncties zoals ademhaling, hartslag en spierspanning. Bij gevaar of stress schakelt je lichaam automatisch over op de fight-or-flight modus. 
Dit is een oeroude overlevingsreactie onder invloed van hormonen zoals adrenaline en cortisol die je lijf een hoeveelheid energie geeft die je helpt om te vechten of vluchten als er gevaar dreigt. Als het gevaar voorbij is, ontlaad je de energie door bijvoorbeeld te bewegen en is er niks meer aan de hand. Je bent weer ontspannen.
Als je de energie die zich in je lijf opbouwt om te vechten of vluchten niet gebruikt om écht te vechten of te vluchten, blijft deze in je lijf. Dit doe je ook door er niet meer aan te denken, ach het stelt niks voor of op een manier die jij kent, dit is jouw overlevingsstrategie. Als deze energie langdurig in je lijf blijft, of er komt nog meer energie bij door andere situaties dan gaat het ophopen in je lijf, het kan nergens heen. Die energie móet ergens heen in je lijf en vormt spierspanning en uiteindelijk ook pijn.
Ik ben toch niet in gevaar?
Dit overlevingssyteem werkt niet alleen in échte gevaarsituaties zoals oorlog, oog in oog met een gevaarlijk dier of bij seksueel misbruik.
Dit wordt ook geactiveerd bij indirect gevaar. Door bijvoorbeeld werk- of geldstress, ziekte, relationele spanningen, scheiding, overlijden van familie of vrienden of oude (onbewuste) trauma’s. Of door een combinatie van stressvolle situaties.
Symptomen blokkades en stress
Normaal gesproken keert het lichaam na stress vanzelf terug naar een ontspannen toestand. Als je langdurig niet in een ontspannen stand bent geweest, kan het zenuwstelsel ‘vastlopen’ en blijft het lichaam onbewust in een staat van paraatheid hangen, ‘je staat altijd aan’. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld:
- Chronische spierspanning – vooral in de nek, schouders en onderrug
- Oppervlakkige ademhaling – een teken dat het lichaam zich niet veilig voelt
- Maag- en darmklachten – stress beïnvloedt direct de spijsvertering
- Vermoeidheid en uitputting – door voortdurend bezig te zijn of ‘iets te onderdrukken’
- Hoofdpijn en migraine – veroorzaakt door spierspanning en hormonale disbalans
- Andere klachten – gevoelens van onrust, angst of paniek, angst voor verliezen van controle, vanuit je hoofd leven, je grens niet voelen, nergens plezier in hebben, snel boos zijn, je vaak afzonderen, ‘gevoel van bevriezen’.
Het lichaam als opslagplaats van emoties
Behalve directe fysieke klachten slaat het lichaam ook emoties op die te heftig zijn of niet verwerkt zijn. Dit wordt ook wel somatische geheugen genoemd. Deze onverwerkte emoties kunnen zich letterlijk vastzetten in het lichaam. Mensen die last hebben van onbewuste emotionele blokkades, houden bepaalde lichaamsdelen gespannen zonder het door te hebben. Dit is een overlevingsmechanisme dat emoties of herinneringen weghoudt of onderdrukt omdat deze het label ‘gevaarlijk’ hebben.
Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat iemand die zich onveilig voelt, automatisch zijn schouders optrekt, zijn kaken klemt, vuisten ballen of zijn adem vasthoudt
. Of dat iemand met een diepgewortelde angst voor afwijzing ongemerkt zijn buik of onderrug aanspant. Door het lichaam aan te spannen, wordt de emotie of de herinnering letterlijk weggedrukt om te overleven, ook al is het gevaar of de situatie al lang voorbij. Dit gebeurt bijna altijd onbewust, maar het beïnvloedt wel hoe je je voelt, gedraagt en beweegt in het dagelijks leven. Je lichaam blijft dit doen omdat het zenuwstelsel vastzit in de overlevingsstand, én blijft.
Hoe helpt lichaamswerk bij stress, vastzittende emoties en trauma
Emotioneel lichaamswerk richt zich op het leren voelen van deze vastzittende spanning en emoties. Maar ook hoe je kunt stoppen met het vasthouden van spanning. Hierdoor herinnert je lichaam zich dat er meer beweging mogelijk is en leert deze beweging opnieuw. Deze nieuwe beweging blijft in het geheugen van je lichaam omdat het zenuwstelsel het signaal ‘veilig’ eraan gekoppeld heeft. Dit in tegenstelling tot bv fysiotherapie waarbij de klachten terug kunnen komen omdat er meestal niet aan herstellen van veiligheid wordt gewerkt.
Bij lichaamswerk wordt er, in plaats van alleen over trauma te praten, direct met het lichaam gewerkt om (oude) patronen te doorbreken. Dit gebeurt via technieken zoals:
- Ademwerk – diepe ademhaling helpt het zenuwstelsel te kalmeren en spanning los te laten
- Beweging – zachte stretches of specifieke bewegingen helpen blokkades te doorbreken en het lijf te herinneren dat dit mogelijk is omdat het nu veilig voelt
- Aanraking – diepe of zachte aanraking om spanning te bevrijden
- Stemwerk – geluid en trilling kunnen helpen om vastzittende energie te bevrijden
Door deze technieken kan je zenuwstelsel signalen van veiligheid ontvangen, waardoor je lichaam eindelijk kan ontspannen. Dit helpt om je stressrespons te resetten en maakt ruimte voor diepe heling waardoor je ontspanning ervaart en meer energie.
De kracht van lichaamsgericht werk
Veel mensen merken dat praten over trauma of stress niet altijd genoeg is. Ze begrijpen rationeel wat er is gebeurd, maar hun lichaam blijft gespannen of ongemakkelijk voelen. Lichaamswerk pakt dit bij de kern aan, je lichaam.
Door emotioneel lichaamswerk kun je niet alleen mentaal, maar ook fysiek leren voelen én loslaten wat je niet meer nodig hebt. Het is een krachtige manier om het lichaam en het zenuwstelsel weer in balans te brengen en trauma of stress écht te verwerken.
Je krijgt jezelf en je energie ervoor terug. Heling is niet iets wat je altijd kunt begrijpen met je hoofd, maar iets wat je lichaam (opnieuw) kan leren door te oefenen, net zoals fietsen of zwemmen.
Nieuwsgiering naar lichaamswerk? Probeer het zelf en maak een afspraak.